O xénero

De Manual de Estilo DOG

Revisión como estaba o 27 de marzo de 2012 ás 07:50 (ver o código fonte) Servizotraducion (Conversa | contribucións) ← Edición máis vella		Revisión como estaba o 27 de abril de 2012 ás 07:50 (ver o código fonte) Servizotraducion (Conversa | contribucións) Edición máis nova →
Liña 1:		Liña 1:
	{{Modelo:Cabeceira}}		{{Modelo:Cabeceira}}
	__FORCETOC__		__FORCETOC__
-	== Galego ==	+	== O xenero dalgunhas palabras ==
-	* Os substantivos rematados en -''o'' son maiormente masculinos. Excepcións:	+
-	::a dínamo	+	En galego, algunhas palabras presentan confusión con respecto ao xénero, debido, na maior parte dos casos, ás interferencias co castelán.
		+
		+	Para unha consulta dos casos en que hai discrepancias, incluímos unha listaxe ao final deste capítulo.
-	::a foto	+	Recordamos algunhas regras básicas e reparamos nos casos que poden dar lugar a confusión:
-	::a radio	+	* Como regra xeral, os substantivos rematados en ''-o'' son masculinos (''o cadro, o diñeiro, o lixo, o tellado, o testemuño''...) e os substantivos rematados en ''–a'' son femininos (''a cabeza, a casa, a encarga, a estrada, a estrea, a tea, a testemuña''...).
-	::a polio	+	Agora ben, hai excepcións á regra anterior. Así, hai palabras rematadas en ''–o'' que son de xénero feminino: ''a dínamo, a foto, a libido, a tribo''...; e palabras rematadas en ''–a'' que son de xénero masculino: ''o albará, o diadema, o tramua''...
-	* Son femininos a maioría dos substantivos rematados en -''a'':	+	* Moitos substantivos e adxectivos rematados en ''–e'' referidos a seres sexuados serven para referirse tanto a masculino como a feminino: ''ausente, axente, cantante, importante, intérprete, representante''...
		+
		+	Máis adiante, cando falemos da flexión de xénero, veremos que algúns substantivos e adxectivos deste grupo terminan en ''–a'' no feminino: ''presidenta, xefa''...
		+
		+	* Os substantivos rematados en ''–e'' referidos a seres ou conceptos non sexuados poden ser de xénero masculino ou feminino: ''o acne, o berce, o dote, a agravante, a árbore, a fraude''...
-	::a asma	+	* O mesmo sucede con substantivos non sexuados terminados en consoante: ''o labor, o mel, o sal, a calor, a cor''...
-	::a auga	+	* Hai substantivos que teñen dobre xénero, masculino e feminino. Nalgúns casos, a variación de xénero dá lugar a acepcións distintas:
		+
		+	:''o cal'' (=óxido de calcio) / ''a cal'' (= rego, canle)<br>
		+	:''o terminal'' (dun ordenador, por ex.) / ''a terminal'' (dun aeroporto, por ex.)
-	::a alma	+	Noutros, a variación de xénero non comporta diferenzas de acepcións: o fin / a fin. Con todo, esta palabra adoita utilizarse en masculino cando equivale a finalidade (O fin da reunión é chegar a un acordo) e en feminino cando equivale a remate ou termo (A fin de semana vai ser chuviosa).
-		+	− Hai palabras dun só xénero que poden ter correspondencia en castelán con palabras de dobre xénero, ás veces con distintas acepcións. Así
-	* Os substantivos rematados en -''e'' poden ser masculinos:	+	galego castelán
-		+	a(s) arte(s) el arte / la(s) arte(s)
-	::o leite	+	a calor el calor / la calor
-		+	a fronte el frente / la frente
-	::o sangue	+	a marxe el margen / la margen
-		+	a orde la / el orden
-	::o dote	+	a reuma el reuma / la reuma
-		+	o linde el linde / la linde
-	:Ou tamén poden ser femininos:	+	o mar el mar / la mar
-		+	− As palabras que finalizan en –axe, -ixe ou –uxe teñen, por regra xeral, xénero feminino: a aliaxe, a blindaxe, a drenaxe, a listaxe, a porcentaxe, a reciclaxe, a vertixe, a ferruxe...
-	::a liberdade	+	Excepcións: o garaxe, o traxe, o paxe.
-		+	A palabra personaxe ten dobre xénero, de xeito que diremos que Manuel é un personaxe importante, mentres que Manuela é unha personaxe importante.
-	::a fraude	+	− As palabras rematadas en -me son normalmente masculinas: o billame (cast. grifería), o costume, o cume, o  friame, o legume, o ligame, o lume, o pesadume, o raizame...
-		+	Hai dúas excepcións importantes: a servidume e a síndrome (por iso, dicimos e escribimos a sida, redución de a síndrome de inmunodeficiencia adquirida).
-	::a árbore	+	− As voces cultas con orixe nos nomes gregos en –sis adoptan a terminación en –se e son todas de xénero feminino: a análise, a antítese, a crise, a a diagnose, a dose, a énfase, a esclerose, a paréntese, a tese...
-		+	− As voces cultas con orixe nos nomes gregos en –itis e –tis adoptan a terminación en -ite e –te, e son todas de xénero feminino: a amigdalite, a apendicite, a artrite, a bronquite, a cute, a glote, a hepatite...
-	::a ponte	+	NOTA: Non pertence a este grupo a palabra gratis.
-		+	− As voces cultas con orixe nos nomes gregos en –is adoptan a terminación en –e e son todas de xénero feminino: a acrópole, a epiderme, a metrópole, a necrópole...
-	::a arte	+	− Son masculinos os nomes das letras: o a, o e, o efe, o gue, o eme...
-		+	− Cos substantivos femininos que comezan por a- tónico, os determinantes que debemos empregar son tamén femininos, a diferenza do castelán: a acta, a arte, a auga, a aula, a ave...
-	* As palabras que finalizan en -''axe'' ou -''uxe'', son femininas. Excepcións:	+
-		+
-	::o garaxe	+
-		+
-	::o traxe	+
-		+
-	::o paxe	+
-		+
-	::o/a personaxe	+
-		+
-	* As rematadas en -''me'' son masculinas:	+
-		+
-	::o friame	+
-		+
-	::o legume	+
-		+
-	::o queixume	+
-		+
-	:Excepcións:	+
-		+
-	::a fame	+
-		+
-	::a síndrome	+
-		+
-	::a servidume	+
-		+
-	::a mansedume	+
-		+
-	* As palabras coas terminacións gregas -''tis''/-''sis'' son femininas:	+
-		+
-	::a dose	+
-		+
-	::a análise	+
-		+
-	::a paréntese	+
-		+
-	::a hepatite	+
-		+
-	* A palabra ''fin'' é feminina cando indica ''final'' e masculina cando significa ''finalidade''.	+
-	* Algúns xentilicios galegos poden conservar a súa forma local -''ao''/-''á'':	+
-		+
-	::arnoiao / arnoiá	+
-		+
-	::burelao / burelá	+
-		+
-	::courelao / courelá	+
-		+
-	::caldelao / caldelá (Castro Caldelas)	+
-		+
-	::dezao / dezá	+
-		+
-	:Pola mesma razón admítese tamén a forma feminina local en -''án'':	+
-		+
-	::unha carnotán	+
-		+
-	::unha fisterrán	+
-		+
-	::unha muradán	+
-		+
-	* Cando o substantivo remata en -''l'', o xénero é maioritariamente masculino:	+
-		+
-	::o mel	+
-		+
-	::o cal	+
-		+
-	::o sinal	+
-		+
-	:Excepcións:	+
-		+
-	::a pel	+
-		+
-	::a moral	+
-		+
-	::a reitoral	+
-		+
-	::a espiral	+
-		+
-	::a patronal	+
-		+
-	* Para os substantivos que designan seres animados recoméndase sempre dar preferencia ás formas non marcadas:	+
-		+
-	::o funcionariado	+
-		+
-	::as persoas	+
-		+
-	:Tamén se pode facer explícita a alusión a ambos os sexos, neste caso debe facerse tanto no determinante como no substantivo:	+
-		+
-	::dos/as definitivamente seleccionados/as	+
-		+
-	:Nos formularios pódese utilizar a barra (/) para marcar a dobre posibilidade:	+
-		+
-	::Don/Dona	+
-		+
-	::Sr./Sra.	+
-		+
-	:En ningún caso se debe utilizar a arroba (@) como marca para evitar a forma masculina como a xenérica:	+
-		+
-	::*seleccionad@ → seleccionado/a	+
-		+
-	== Castelán ==	+
-	* Cando existan, empregaranse as formas femininas dos nomes de profesións e de cargos:	+
-		+
-	::la médica	+
-		+
-	::la diputada	+
-		+
-	:Como norma xeral, os substantivos terminados en consoante deben utilizarse invariables para ambos os xéneros:	+
-		+
-	::el general / la general	+
-		+
-	:Exceptúanse as formas femininas incorporadas no dicionario da Real Academia Española:	+
-		+
-	::jueza	+
-		+
-	::fiscala	+
-		+
-	::concejala	+
-		+
-	* Substantivos ambiguos en canto ao xénero:	+
-		+
-	::el/la armazón	+
-		+
-	::el/la mar	+
-		+
-	:Normalmente a escolla dun ou outro xénero vai asociada a diferenzas de rexistro ou de nivel de idioma, ou ten que ver con preferencias dialectais, sectoriais ou persoais. Non deben confundirse os substantivos ambiguos en canto ao xénero cos casos en que a utilización dunha mesma palabra en masculino ou en feminino implica mudanzas de significado:	+
-		+
-	::el cólera'' ''(''doenza'') / la cólera (''ira'')	+
-		+
-	::el editorial (''artigo de fondo non asinado'') / la editorial (''casa editora'')	+
-		+
-	* O artigo feminino ''la'' toma obrigatoriamente a forma ''el'' cando se antepón a substantivos femininos que comezan por /''a''/ tónico (graficamente ''a''- ou ''ha''-):	+
-		+
-	::el águila	+
-		+
-	::el aula	+
-		+
-	::el hacha	+
-		+
-	::el arte	+
-		+
-	::el ama	+
-		+
-	:O uso da forma ''el'' ante nomes femininos apenas se dá cando o artigo precede inmediatamente ao substantivo, e non cando entre eles se interpón outro elemento:	+
-		+
-	::el agua fría	+
-		+
-	::la mejor agua	+
-		+
-	* Para os substantivos que designan seres animados recoméndase dar preferencia ás formas non marcadas:	+
-		+
-	::el funcionariado	+
-		+
-	::las personas	+
-		+
-	:Tamén se pode facer explícita a alusión a ambos os sexos, neste caso debe facerse tanto no determinante como no substantivo:	+
-		+
-	::de los/las definitivamente seleccionados/as	+
-		+
-	:Nos formularios pódese utilizar a barra (/) para marcar a dobre posibilidade:	+
-		+
-	::Don/Doña	+
-		+
-	::Sr./Sra.	+
-		+
-	:En ningún caso se debe utilizar a arroba (@) como marca para evitar a forma masculina como a xenérica:	+
-		+
-	::*seleccionad@ → seleccionado/a	+

---

Revisión como estaba o 27 de abril de 2012 ás 07:50

Páxinas principais Portada Aspectos formais Normas de estilo e redacción

Índice 1 O xenero dalgunhas palabras

O xenero dalgunhas palabras

En galego, algunhas palabras presentan confusión con respecto ao xénero, debido, na maior parte dos casos, ás interferencias co castelán.

Para unha consulta dos casos en que hai discrepancias, incluímos unha listaxe ao final deste capítulo.

Recordamos algunhas regras básicas e reparamos nos casos que poden dar lugar a confusión:

• Como regra xeral, os substantivos rematados en -o son masculinos (o cadro, o diñeiro, o lixo, o tellado, o testemuño...) e os substantivos rematados en –a son femininos (a cabeza, a casa, a encarga, a estrada, a estrea, a tea, a testemuña...).

Agora ben, hai excepcións á regra anterior. Así, hai palabras rematadas en –o que son de xénero feminino: a dínamo, a foto, a libido, a tribo...; e palabras rematadas en –a que son de xénero masculino: o albará, o diadema, o tramua...

• Moitos substantivos e adxectivos rematados en –e referidos a seres sexuados serven para referirse tanto a masculino como a feminino: ausente, axente, cantante, importante, intérprete, representante...

Máis adiante, cando falemos da flexión de xénero, veremos que algúns substantivos e adxectivos deste grupo terminan en –a no feminino: presidenta, xefa...

• Os substantivos rematados en –e referidos a seres ou conceptos non sexuados poden ser de xénero masculino ou feminino: o acne, o berce, o dote, a agravante, a árbore, a fraude...

• O mesmo sucede con substantivos non sexuados terminados en consoante: o labor, o mel, o sal, a calor, a cor...

• Hai substantivos que teñen dobre xénero, masculino e feminino. Nalgúns casos, a variación de xénero dá lugar a acepcións distintas:

o cal (=óxido de calcio) / a cal (= rego, canle)

o terminal (dun ordenador, por ex.) / a terminal (dun aeroporto, por ex.)

Noutros, a variación de xénero non comporta diferenzas de acepcións: o fin / a fin. Con todo, esta palabra adoita utilizarse en masculino cando equivale a finalidade (O fin da reunión é chegar a un acordo) e en feminino cando equivale a remate ou termo (A fin de semana vai ser chuviosa). − Hai palabras dun só xénero que poden ter correspondencia en castelán con palabras de dobre xénero, ás veces con distintas acepcións. Así galego castelán a(s) arte(s) el arte / la(s) arte(s) a calor el calor / la calor a fronte el frente / la frente a marxe el margen / la margen a orde la / el orden a reuma el reuma / la reuma o linde el linde / la linde o mar el mar / la mar − As palabras que finalizan en –axe, -ixe ou –uxe teñen, por regra xeral, xénero feminino: a aliaxe, a blindaxe, a drenaxe, a listaxe, a porcentaxe, a reciclaxe, a vertixe, a ferruxe... Excepcións: o garaxe, o traxe, o paxe. A palabra personaxe ten dobre xénero, de xeito que diremos que Manuel é un personaxe importante, mentres que Manuela é unha personaxe importante. − As palabras rematadas en -me son normalmente masculinas: o billame (cast. grifería), o costume, o cume, o friame, o legume, o ligame, o lume, o pesadume, o raizame... Hai dúas excepcións importantes: a servidume e a síndrome (por iso, dicimos e escribimos a sida, redución de a síndrome de inmunodeficiencia adquirida). − As voces cultas con orixe nos nomes gregos en –sis adoptan a terminación en –se e son todas de xénero feminino: a análise, a antítese, a crise, a a diagnose, a dose, a énfase, a esclerose, a paréntese, a tese... − As voces cultas con orixe nos nomes gregos en –itis e –tis adoptan a terminación en -ite e –te, e son todas de xénero feminino: a amigdalite, a apendicite, a artrite, a bronquite, a cute, a glote, a hepatite... NOTA: Non pertence a este grupo a palabra gratis. − As voces cultas con orixe nos nomes gregos en –is adoptan a terminación en –e e son todas de xénero feminino: a acrópole, a epiderme, a metrópole, a necrópole... − Son masculinos os nomes das letras: o a, o e, o efe, o gue, o eme... − Cos substantivos femininos que comezan por a- tónico, os determinantes que debemos empregar son tamén femininos, a diferenza do castelán: a acta, a arte, a auga, a aula, a ave...

© Xunta de Galicia. Información mantida e publicada na internet pola Xunta de Galicia